Testgegevens: Kleur en helderheid
We hadden het al over kleurbereik, afstraalgedrag en dimniveaus. Bij Hardware Info willen we zulke observaties natuurlijk het liefst cijfermatig onderbouwen. Voor dit artikel testten we vier Philips Hue-kleurlampen, een E14-, E29- en GU10-model en de Hue Led-strip. Daarnaast testten we twee Philips Hue witlicht-lampen, waarvan een ‘white’-lamp die één kleurtemperatuur heeft en een ‘white ambiance’-lamp waarvan de kleurtemperatuur instelbaar is van koud tot warm wit. In alle gevallen gaat het om de nieuwste versies van de lampen die nu in de winkel liggen.
De geteste Philips Hue-lampen met vlnr: E14 en E27 White and color ambiance, E27 White ambiance, E27 White en GU10 White and color ambiance.
Van de Hue Color-peertjes zijn er door de jaren heen meerdere versies geweest, zoals eerder besproken. De eerste twee hadden een beperkt kleurbereik, terwijl de derde generatie een andere led-samenstelling gebruikt en daardoor vooral beter in staat is om ook groen weer te geven. Je herkent deze lampen aan een groen ‘Richer colors’-logo op de verpakking. De vierde generatie is hier bijna gelijk aan, maar voegt bluetooth-functionaliteit toe voor gebruik zonder bridge. Koop je nu Hue-lampen, dan zul je vrijwel altijd de nieuwste generatie krijgen. In het geval van de E27-lampen herken je deze aan een goudkleurig opschrift en een bluetooth-logo op de lamp zelf, en aan de bluetooth- en ‘Richer colors’-logo’s op de verpakking. Om de kleurweergave van de nieuwste Hue-lampen met die van de eerste twee generaties te vergelijken hebben we ook een Gen 1-lamp uit 2012 in de tabel aan het eind van dit artikel opgenomen, al is die versie uiteraard niet meer verkrijgbaar.
De nieuwste E27-kleurlampen zijn te herkennen aan het groene ‘Richer colors’-logo linksonder, en het bluetooth-logo rechtsboven op de verpakking. De E14-kleurlampen zijn nog niet verkrijgbaar met bluetooth.
Bij Ikea kochten we een vijftal Tradfri-lampen: de E14- en E27-kleurmodellen, twee E27-lampen met aanpasbare wittinten en een GU10-spot met aanpasbaar wit licht. Alle lampen worden simpelweg verkocht als ‘Tradfri Led’ waarbij je aan de opgegeven lichtopbrengst en een logo op de verpakking dat aangeeft of de lamp kleur of wittinten kan weergeven moet opmaken met welke lamp je van doen hebt. Om duidelijk te maken welke specifieke lampen we hebben getest, vind je in de tabel ook Ikea’s unieke productcode terug. Daarmee kun je de lampen terugvinden op de website en in de winkels van Ikea.
De geteste Ikea-lampen met vlnr: Tradfri E14 en E27 color, E27 White 1000lm, E27 White 806lm en GU White.
We hebben alle lampen aan verschillende tests onderworpen. Met een X-Rite i1Pro-spectrofotometer voorzien van een diffusiefilter hebben we in een geheel verduisterde ruimte met donkere wanden metingen uitgevoerd om de lichtopbrengst en kleurweergave van alle lampen in kaart te brengen. We hebben dit gedaan door de colorimeter op één meter afstand, recht voor het hart van de lamp, in het verlengde van de fitting op te stellen. Om te kijken hoe het afstraalgedrag van de lampen is, hebben we ook metingen onder een hoek van 45 graden uitgevoerd. In de tabel vind je de resultaten hiervan terug.
Hoe wij testen
Voor alle lampen hebben we allereerst de kleurtemperatuur in Kelvin en de lichtopbrengst in Lux gemeten die de lamp produceert als je hem voor het eerst inschakelt, dus voordat we met de app of afstandsbediening aanpassingen aan de kleurtemperatuur of helderheid doen. In alle gevallen starten de lampen op met vol vermogen en een neutraal witte kleur. Wat de kleurtemperatuur precies is verschilt per lamp, maar hij zit rond de 2700 Kelvin. Dat is prettig warm, maar niet al te geel licht. We hebben voor alle lampen ook de minimale en maximale kleurtemperatuur bij witlichtweergave gemeten. Voor de color-lampen is dat overigens arbitrair, want hierbij kun je feitelijk alle wittinten mengen die de gekleurde leds mogelijk maken. Wij hebben dit gedaan door via de ‘Hue Essentials’-app voor Android de slider te gebruiken die alleen ’neutrale’ wittonen laat mengen. De resultaten voor minimale en maximale kleurtemperatuur vind je ook in de tabel terug. Lagere waarden betekenen geliger licht, hoger een meer blauwige wittint. Bij al deze tests hebben we ook het energieverbruik van de lampen gemeten. Dat hebben we ook gedaan bij de minimale dimstand voor neutraal wit licht en in standby.
De kleurtemperatuur van een lamp zegt iets over de ‘warmte’ van het licht, minimaal even belangrijk is hoe de samenstelling van dat witte licht onderliggend is. Wit licht is een combinatie van licht met meerdere golflengten en bestaat feitelijk uit een mix van kleuren. In het dagelijks leven zien we dit wanneer zonlicht tijdens een regenbui opbreekt in de verschillende onderliggende kleuren, met als resultaat een regenboog. Bij (slechte) led-lampen wordt wit licht vaak gecreëerd door blauwe leds te voorzien van gele forsors waardoor een wittig licht ontstaat, maar dat onderliggend niet alle kleuren van de regenboog bevat. En dat is problematisch.
Wij zien objecten in de wereld namelijk omdat ze licht deels weerkaatsen. Welk deel van het lichtspectrum het meest weerkaatst wordt, bepaalt hierbij de kleur die wij waarnemen. Een rode appel absorbeert gele, groene, blauwe en paarse golflengtes, maar kaatst het licht in het bereik van de rode golflengtes juist terug, zodat wij de appel als rood herkennen. Een blauw voorwerp weerkaatst juist blauw en absorbeert alle andere golflengtes, en zo verder. Wanneer een witte lichtbron onderliggend niet alle kleuren (in volgende mate) bevat, zien objecten die door zo’n lamp verlicht worden er niet natuurgetrouw uit. Bij veel led-lampen is vooral het rode lichtspectrum ondervertegenwoordigd. Hierdoor ziet niet alleen die rode appel er een stuk minder smakelijk uit, ook huidtinten ogen valer en een verse biefstuk lijkt een paar dagen oud.
Color Rendering Index - CRI
Om inzichtelijk te maken in hoeverre lampen kleuren natuurgetrouw kunnen weergeven is lang geleden de Color Rendering Index (CRI) standaard bedacht. Een standaard gloeilamp – die licht met een zeer breed bereik afstraalt – is hierbij als referentie genomen en scoort 100 punten. Een CRI waarde van minder dan 80 is onwenselijk, 80 tot 90 is redelijk en boven 90 wordt als goed beschouwd.
Nadeel van de CRI standaard is dat deze wordt bepaald aan de hand van een achttal pasteltinten, en juist gesatureerde kleuren niet worden meegenomen, waardoor CRI geen compleet beeld geeft. CRI is echter nog altijd de industriestandaard, en de CRI-waarde van een lamp is vaak op de verpakking terug te vinden.
Inmiddels zijn er betere manieren om de lichtechtheid van een lamp weer te geven, waaronder een uitgebreidere versie van CRI waarbij naast de acht pastelkleuren ook de primaire kleuren, een lichte huidtint en donker ‘bladgroen’ zijn toegevoegd. Dit resulteert in een CRI(1-14) waarde die eigenlijk meer zegt dan de standaard CRI-score . Daarnaast wordt ‘R9’, de waarde die aangeeft hoe het puur-rood element van wit licht vertegenwoordigd is vaak los genoemd, omdat dit een zwak punt is bij led-verlichting.
Wij hebben voor alle lampen de CRI-waarden gemeten en geven in de tabel zowel de standaard CRI-waarde, als ook de R9 en CRI(1-14) waarden weer, waarbij die laatste een goed overkoepelend beeld geeft van het witlicht-spectrum van de lampen.
De kwaliteit van wit-licht wordt sinds jaar en dag gemeten volgens de CRI-test. Standaard omvat deze alleen de pasteltinten R1-R8. Wij geven ook met de uitgebreidere R1-14 score weer die ook primaire kleuren, lichte huiskleur en donkergroen bevat. Een hogere CRI-waarde betekent een betere kleurervaring.
Om bij de kleurlampen ook het kleurbereik inzichtelijk te maken, hebben we middels trial-and-error uitgeprobeerd wat de maximale kleurverzadiging is voor de primaire en secondaire kleuren rood, groen, blauw, cyaan, magenta en geel. Om de resultaten te kunnen vergelijken hebben we ze op een CIE 1931xy-diagram geplot dat we ook voor beeldschermtests gebruiken, en afgezet tegen de DCI-P3 kleurruimte voor beeldschermweergave. DCI-P3 is het ‘grote’ kleurbereik dat gebruikt wordt bij hdr-video en dat duidelijk verzadigdere kleuren bevat dan de oude Rec.709- en srgb-kleurstandaarden die we van normale videobronnen en pc-gebruik kennen.
En voor de puristen: Dit is inderdaad geen correcte methode om het kleurbereik van lampen op een wetenschappelijke manier te tonen, maar voor vaste bezoekers van deze site die de CIE-diagrammen kennen uit onze monitor, smartphone en tv-reviews geeft deze weergave een referentie van het verschil in maximale kleurverging.
Het kleurbereik van de eerste generatie Hue color E27-lamp (link) en Ikea’s Tradfri color E27-lamp (midden) is vooral in het groene deel van het spectrum véél kleiner dan dat van de nieuwe Hue ‘Richer color’ E27-lampen (rechts).
Bovenstaande diagrammen laten duidelijk zien dat het kleurbereik van de nieuwe ‘Richer Color’ Philips Hue-lampen aanzienlijk groter is dan dat van de oude Hue-lamp die we ter referentie testen, maar ook groter dan dat van de geteste kleurlampen van Ikea. De nieuwe Hue-lampen dekken ongeveer 90% van het DCI-P3-kleurbereik af en komen daarmee zo’n beetje overeen met het kleurbereik dat moderne oled- en high-end lcd-televisies kunnen tonen. De oude Hue color-lamp en Ikea’s-kleurlampen blijven steken op minder dan 60% van het P3-kleurbereik. Beide kunnen daarbij vooral groen een stuk minder goed weergeven, en als gevolg daarvan hebben ze ook moeite om cyaan- en groen-gele tinten te mengen. Let wel!: Dat rgb-lampen kleuren verzadigd kunnen weergeven betekent niet dat ze daardoor ook een goede CRI-waarde behalen. Zoals de tabel aan het eind van dit artikel laat zien zijn de rgb-lampen op dat punt juist minder goed dan de lampen die alleen witlicht of wittinten weergeven.
Alle testresultaten van de besproken Philips Hue en Ikea Tradfri lampen (klik voor grote versie)
De resultaten laten verder zien dat de lampen die alleen wit licht of verschillende witlichttinten kunnen weergeven, een hogere lichtopbrengst hebben dan de rgb-lampen. Aan de verschillen van de witmetingen recht van voren en onder een hoek van 45 graden kun je opmaken wat het afstraalgedrag van de lampen is. De grootste verschillen zien we hier uiteraard bij de GU10-spotlampen die een zeer gerichte lichtbundel produceren. Recht naar voren produceren deze lampen heel veel licht, maar als we van 45 graden opzij meten blijft er weinig over. Zoals eerder geschreven zenden de Philips Hue E27-lampen hun licht ook primair recht naar voren uit, terwijl de E27-lampen van Ikea juist meer opzij gericht zijn. Ikea’s witte lamp met vier led-filaments stuur zijn licht ook vooral schuin opzij, en minder recht naar voren. Wil je zo homogeen mogelijke afstraling, dan zijn de bolvormige Ikea-lampen met een melkkleurige diffuser de beste optie.
