TN, IPS, VA: over monitor panels en lcd-technologie

Voor- en nadelen van IPS, VA en TN

Op alle drie deze basisvormen van lcd-techniek zijn er tal van variaties en verfijningen. (Er zijn ook nog andere versies die geheel anders werken qua oriëntatie, maar het voert te ver om die hier te bespreken – een enkele uitzondering na, treffen we die niet aan in apparatuur op de consumentenmarkt.) Echter, de basisstructuur bepaalt in hoge mate de eigenschappen die we aan het begin hebben opgesomd. Dat kan je bij wijze van spreken beredeneren op basis van de illustraties bij de technieken: tn oriënteert de kristallen min of meer gedraaid, wat gevolgen heeft voor de kleur die je waarneemt als je er niet recht op kijkt; de plaatsing van de elektroden op ips transistors neemt meer ruimte in dan bij tn, waardoor minder licht wordt doorgelaten en het contrast afneemt – echter, de richting van de kristallen is altijd parallel aan het paneel, waardoor de kleurweergave gelijk blijft, ongeacht de hoek waarin je er naar kijkt; va is door zijn structuur beter in het blokkeren van licht en levert daardoor de hoge zwartwaardes op die deze techniek kenmerken.

IPS, TN en VA-variaties

Alle technieken hebben sterkere en zwakkere kanten, en uiteraard zijn er sinds de uitvinding van de respectieve technologieën tal van verbeteringen aangebracht. Die vinden we terug in afgeleide versies met welluidende namen: super-ips, amva, s-pva, etc. Dan hebben we het nog niet gehad over de namen van (vrijwel) identieke varianten, die omwille van patenten anders moeten heten. Zo draagt Samsungs variant op ips de naam pls en die van AU Optronics heeft ahva (wat verwarrend is, want het lijkt zo va-familie).

Opmerkelijk genoeg lijken er geen varianten te zijn op het aloude tn, maar dat wil niet zeggen dat daar niet ook stevig aan gesleuteld is sinds de eerste vloeibare kristallenschermpjes werden geconstrueerd in laboratoria in de jaren ’60. Zo kunnen we volgend jaar tn-panels verwachten waarin de kristallen nog sneller bewegen, met een geclaimde responstijd van 0,5 ms. Hoe dan ook is het ene tn-scherm het andere niet, net zoals een amva-paneel van AU Optronics andere karakteristieken heeft dan een s-pva-paneel van Samsung – alleen de basiseigenschappen zijn wel heel vergelijkbaar.

En oled dan?

De oplettende lezer vraagt zich wellicht af waar oled is in dit hele verhaal. Het simpele antwoord: oled is een volstrekt andere techniek, waarbij geen sprake is van vloeibare kristallen met een lichtbron erachter, maar van zelf oplichtende diodes (daar komt de d vandaan). Anders dan lcd-panelen, die doorgaans gebaseerd zijn op een silicium substraat, heeft oled een organische basis, oftewel koolstofverbindingen. Feitelijk combineert oled de voordelen van tn (snelle reactietijden) met die van va (oneindig contrast) en ips (goede kijkhoeken) – om welke reden deze technologie zoveel waardering krijgt, en we nog altijd naarstig wachten op de eerste daadwerkelijk beschikbare oled-monitor. Dat die er nog niet zijn heeft weer te maken met de specifieke nadelen van oled: de levensduur van de diodes is ongewis, er kan sprake zijn van inbranden wanneer te lang dezelfde kleur wordt weergegeven en de productieprijs is nog altijd veel hoger dan bij lcd.

De Dell UP3017Q is een oled-monitor, maar een sample heeft ons testlab nog altijd niet bereikt.

IPS, VA en TN panels in test en praktijk

Kern van de zaak is dat alle drie de technieken fors verbeterd zijn sinds hun oorspronkelijke, eerste implementaties. Dat bleek eens te meer, toen we drie recente monitoren, gebaseerde op deze respectieve technieken, eens tegen het licht hielden – én voor de camera zetten. In de hier volgende paragrafen nemen we de verschillen en overeenkomsten bondig door, en bespreken we de foto’s van de monitoren onder een kijkhoek van 45 graden. In de grafieken op de volgende pagina's is de tn-monitor te herkennen aan een blauw balkje, de va-monitor aan een groen balkje en het ips-model aan een rood balkje.