Ultra HD: goed om te weten
Ben je in de markt voor een ultra hd-monitor, dan is het goed om je van een aantal zaken bewust te zijn. Er zijn namelijk meerdere alternatieven, al hebben ook die weer hun specifieke voor- en nadelen.
4K of Ultra HD?
Voordat we daarop ingaan, eerst iets over de naam. We spreken in dit artikel over ultra hd, kortweg uhd, maar veel zie je ook de term '4K'. Die slaat op het horizontale aantal beeldpunten, dat rond de 4000 bedraagt. Binnen de 4K-categorieën is uhd er een, en DCI-4K bijvoorbeeld een andere: 4096x2160 pixels telt die. Deze standaard wordt voornamelijk binnen de wereld van film en video gebruikt, maar er zijn ook monitoren met die resolutie. Voor de meeste andere 4K-toepassingen is de resolutie 3840x2160 - ultra hd dus.
Waarom Ultra HD?
De eerste vraag die je moet stellen is: waarom wil ik een ultra hd-monitor? Wellicht zijn dit antwoorden die je in gedachten hebt: om videomateriaal in de hoogste kwaliteit te kunnen bekijken, om games te spelen in de hoogste resolutie. Daarnaast om lekker veel werkruimte te hebben (veel pixels betekent veel ruimte voor vensters), om foto's met zoveel mogelijk detail weer te geven, of gewoon omdat alles er mooier uitziet als het uit meer pixels is opgebouwd.
4K video
Wil je voor het bekijken van video een ultra hd-monitor kopen, dan moet je er wel rekening mee houden dat er relatief weinig materiaal is in ultra hd-resolutie. Er is een groeiend aanbod op YouTube, maar dat valt in het niet bij de hoeveelheid video met minder pixels. Netflix biedt steeds meer 4K-materiaal, maar op een pc werkt Netflix zelden in 4K - daarvoor heb je een hele moderne processor, de juiste videokaart en de juiste browser nodig. Wil je kijken vanaf een ultra hd blu-ray-speler, dan moet je je realiseren dat die prijzig zijn, er weinig materiaal is en kopieerbeveiligingen soms onverhoopt roet in het eten gooien.
4K games
Games dan. Het is ontegenzeggelijk zo, dat games in 4K er echt fantastisch uit kunnen zien. De hogere mate van detail betekent dat minder anti-aliasing nodig is, alles is scherper. Dat is maar goed ook, want je videokaart heeft elke shader nodig om 8 miljoen beeldpunten voldoende malen per seconde te berekenen, zodat je een soepele ervaring hebt. Reken er maar op dat je een videokaart uit het absolute topsegment nodig hebt, een forse investering. Anders zal je in de praktijk op lagere resoluties moeten spelen. Zijn games je voornaamste gebruiksdoel, dan beleef je vooralsnog vermoedelijk meer plezier aan een (w)qhd-monitor met 2560x1440 beeldpunten en 144 Hz of hogere verversingsfrequentie.
4K werkruimte
Qua werkruimte biedt 4K oftewel ultra hd tot op zekere hoogte voordelen, maar dat hangt wel direct samen met het formaat van je scherm. Zeker bij kleinere diagonalen is zogenaamde 1-op-1 pixel-schaling, waarbij voor elke beeldpunt van het programma een beeldpunt van het scherm wordt gebruikt, problematisch: alles wordt dan heel klein. Een pictogram van 16x16 pixels is nog maar een paar millimeter breed. Dat werkt in de praktijk niet prettig. De oplossing is zogeheten software-schaling, waarbij meerdere schermpixels worden gebruikt om één pixel van een programma te tekenen. Niet alle software doet dit (netjes), zeker als je oudere toepassingen gebruikt is dit iets om rekening mee te houden. Bovendien houd je bij schaling per definitie minder werkruimte over: bij 125% schaling (voor 32-inch schermen) komt het neer op 3072x1728, bij 150% schaling (voor 27-inch) op 2560x1440 - oftewel qhd-resolutie. Heb je veel werkruimte nodig, dan zou je beslist een zogenaamde uwqhd-monitor moeten overwegen met een 21:9 verhouding, voor 3440x1440 of 3840x1600 pixels.
Foto's en beeldbewerking in 4K
Voor dit doeleinde heeft een ultra hd-monitor beslist meerwaarde. Niet alleen zie je meer details doordat er meer pixels zijn om die weer te geven, ook voor de vele gereedschappen die beeldbewerkingssoftware biedt is meer ruimte. De nieuwste versies van Photoshop en Premiere gaan ook beter om met zogenaamde hidpi-schermen (veel pixels voor het oppervlak). Ook met beeldschaling (zie de paragraaf hierboven) heeft een uhd-monitor hier echt nut.
Alles is mooier in Ultra HD
Werkt software-schaling goed, dan is alles niet alleen groter in beeld en dus bruikbaarder, maar ziet het er ook mooier uit omdat de schermpixels wel gebruikt worden om bijvoorbeeld kleurverlopen met meer detail weer te geven. Vergelijk een eerste generatie iPad met een latere generatie, en je weet wat we bedoelen: als individuele pixels (bijna) niet meer zichtbaar zijn, is het totaalplaatje mooier. Steeds meer software schaalt netjes mee, dus een ultra hd-monitor is een toekomstzekere keuze, ook als je niet alle pixels een-op-een daadwerkelijk benut: dan doet de software het wel voor je. Wie eenmaal een tijd heeft gewerkt op een uhd-monitor wil niet meer terug, net zo min als je het beeldscherm van je huidige smartphone zou inruilen voor een van tien jaar geleden.
De beste (4K)-monitor koop je volgend jaar
Bovenstaande kop moet je met een knipoog lezen, maar het is goed om in je achterhoofd te houden: de techniek wordt steeds beter, en je doet doorgaans langer dan een paar jaar met een beeldscherm. Zaken die nu nog niet in de geteste modellen zitten, maar wel dit jaar in toenemende mate op de markt gaan komen: hogere verversingsfrequenties dan 60 Hz (144Hz bijvoorbeeld), HDR (momenteel alleen de LG 32UD99), (full array) local dimming backlights voor hogere contrastwaardes, snellere interfaces zoals displayport 1.4. Ook wide gamut-modellen zijn nu nog zeldzaam, monitoren die in elk geval DCI-P3 volledig kunnen weergeven zullen op korte termijn beter verkrijgbaar worden. Zijn een of meer van deze dingen voor jouw beoogde toepassingsgebied van belang, dan loont het de moeite nog even te wachten met een nieuw beeldscherm. In de volgende versie van deze koopgids vind je dan wellicht iets van je gading.
