4K projectoren: zes ‘ultra hd’ beamers getest

LCD vs DLP

Hoewel het voor vaste lezers gesneden koek zal zijn, vergt een bespreking van dlp en lcd-projectoren wat uitleg over de achtergrond van beide technologieën en de bijbehorende voor- en nadelen. De werking van lcd projectoren is het gemakkelijkst uit te leggen: het witte licht van een UHP-lamp wordt door een tweetal dichroïsche spiegels gestuurd, die het licht opbreken in een rode, blauwe en groene lichtbundel. Elk van deze lichtbundels wordt door een lcd-paneel gestuurd, waarbij die panelen per pixel licht kunnen doorlaten of juist tegenhouden. Het beeld van de drie lcd-panelen wordt vervolgens door een prisma weer samengevoegd tot één beeld dat rood, groen en blauw bevat, en via de lens op het scherm geprojecteerd.

Betaalbare dlp-projectoren werken heel anders. In dat soort apparaten bevindt zich één dlp chip, die feitelijk bestaat uit een raster van minuscuul kleine spiegeltjes die naar links of naar rechts kunnen klappen. Deze chip wordt verlicht door een lamp, en afhankelijk van de richting van de spiegeltjes wordt het licht ofwel gereflecteerd naar de lens, ofwel de andere kant op in een donkere ‘opvangbak’. Omdat voor elke pixel een eigen spiegel beschikbaar is, kan op deze manier een monochroom beeld geprojecteerd worden, waarbij nuances in helderheid verkregen worden door de spiegeltjes heel snel heen en weer te laten bewegen. Afhankelijk van de hoeveelheid tijd waarin het licht naar de lens wordt gereflecteerd, ontstaat zo een lichtere of donkerdere pixel.

DLP projectoren werken met een kleurenwiel om het witte lamplicht van kleur te voorzien.

Slimme truc

Zoals gezegd hebben betaalbare dlp-beamers slechts één beeldchip; om toch een kleurenbeeld te projecteren wordt een slimme truc uitgehaald. Tussen de lamp en het dlp-paneel bevindt zich namelijk een kleurenwiel, dat in ieder geval een rood, groen en een blauw segment bevat. Door dit wiel heel snel te laten draaien, komt er achtereenvolgens telkens een andere kleur licht op de dlp-chip terecht. Door de chip synchroon hieraan aan te sturen, wordt er opvolgend steeds een rood, groen en een blauw beeld door de lens naar het scherm gestuurd. Omdat dit met hoge snelheid gebeurt – de kleurwielen in moderne dlp projectoren laten per beeld meestal vijf- of zesmaal de complete kleurserie voorbij komen – herkennen onze hersenen de rode, groene en blauwe beelden niet los van elkaar, maar ‘mengt’ on brein deze tot één plaatje dat alle kleuren lijkt te bevatten.

Daarmee heeft dlp een aantal potentiële voordelen boven lcd. Het ‘lichtpad’ is een stuk simpeler, en omdat er slechts één chip wordt gebruikt in plaats van drie panelen, is de uitlijning van de kleuren ook altijd perfect. Een ander potentieel voordeel van dlp-technologie is het mogelijk hogere contrast. Anders dan bij lcd-beamers, waarbij de panelen hun best moeten doen om licht te blokkeren bij weergave van zwarte beelden, stuurt een dlp chip het licht gewoon helemaal niet richting de lens, waardoor er in theorie ook geen licht kan doorlekken.

Regenboogeffect

Dlp heeft echter ook een paar nadelen ten opzichte van lcd. Zolang ze naar het scherm kijken, valt de meeste mensen niets vreemds op aan het beeld van een dlp projector. Bij snelle oogbewegingen, bijvoorbeeld bij het lezen van ondertiteling, valt het sommige mensen wél op dat wit beeld eigenlijk uit meerdere kleuren bestaat. Witte tekst van de ondertiteling lijkt tijdens de beweging van de ogen te bestaan uit rode, groen en blauwe tinten. Dit wordt ook wel het regenboogeffect genoemd. De ene persoon valt het sterk op, de ander ziet het helemaal niet. Moderne dlp-projectoren zoals wij die hier testen hebben gelukkig veel minder last van dit probleem dan eerdere generaties. Door het kleurenwiel uit te rusten met meerdere segmenten en het wiel op hogere snelheid te laten draaien, volgen de kleuren elkaar sneller op, wat tot minder ‘mengfouten’ leidt.

Briljante marketing

Een tweede valkuil van sommige dlp-projectoren is de kleurweergave. Om extra hoge helderheden te halen, voegen veel fabrikanten transparante delen toe aan hun kleurenwielen. Behalve rode, groene en blauwe delen bevat het wiel bij dat soort apparaten dus ook een vak dat het lamplicht ongefilterd doorlaat. Voordeel is dat de projectoren wit licht hierdoor zeer helder kunnen projecteren. Nadeel is dat de gekleurde vakken in het kleurenwiel kleiner worden, en er per omwenteling dus minder kleur geprojecteerd kan worden. Bij beamers die dit niet goed compenseren lijken kleuren hierdoor flets en onverzadigd. Vooral bij dataprojectoren die geoptimaliseerd zijn voor een hoge lichtopbrengst is dit vaak het geval. Bij sommige dlp-projectoren kan je kiezen of je het witte deel van het kleurenwiel al dan niet wilt gebruiken. Door de zogenaamde brilliant color functie uit te schakelen (geen typefout – dit is ‘briljante’ marketing) wordt het witte deel overgeslagen. Hierdoor neemt de helderheid van de projector af, maar wordt de kleurweergave verbeterd.