Asus TUF Gaming VG27AQ review: IPS gaming monitor met gelijktijdige Freesync én anti-motion blur

ELMB-Sync

De degelijkheid van de constructie van de VG27AQ mag wat teleurstellen, intern is waar Asus bijzonder werk aflevert. We zinspeelden er al op: deze monitor ondersteunt gelijktijdige anti-motion blur én variabele verversingsfrequentie. Dat verdient wat uitleg.

Variabele verversingsfrequentie

Variabele verversingsfrequentie eerst, bij de meeste lezers ongetwijfeld bekend onder de naam G-sync (Nvidia) en Freesync (ook wel adaptive sync, ondersteunt door AMD en sinds kort Intel). Hiermee kan de verversingsfrequentie worden aangepast aan de framerate: levert je videokaart 55 beelden per seconden af, dan vertoont je monitor ook 55 beelden per seconde. Het gevolg: geen tearing (gelijktijdige weergave van delen van twee verschillende frames) of stuttering (haperingen in de weergave, eveneens voorkomend wanneer de verversing niet synchroon loopt met de framerate, net als bij de ouderwetse vertical sync). 

Anti-motion blur

Anti-motion blur is iets ingewikkelder. Motion blur oftewel bewegingsonscherpte is zichtbaar wanneer onze ogen bewegende beelden volgen. Dit wordt veroorzaakt door de sample and hold-werking van lcd- en oled-schermen: elk frame wordt continu vertoond, tot het volgende frame wordt vertoond. Er is een harde overgang van het ene naar het andere beeld, wanneer pixels van kleur moeten veranderen. Die valt het meeste op bij bewegende beelden en dan zoals gezegd met name wanneer je met je ogen een bewegend object volgt. Hoe hoger de verversingsfrequentie, hoe minder storend dit is, maar ook bij een theoretische instantane responstijd van 0 ms zou dit zichtbaar zijn, door de beweging van je ogen. De meest effectieve remedie voor motion blur is het introduceren van rustmomenten tussen frames, waarbij je ogen even niets te zien krijgen - het klinkt paradoxaal, maar resulteert in een soepeler waargenomen beeldovergang. Het grote voorbeeld hierbij zijn ouderwetse crt-beeldschermen, waarbij het beeld getoond wordt op kort oplichtende fosfordeeltjes, die tussentijds uitdoven. Doordat ze wanneer ze oplichten heel fel verlicht zijn, compenseert die hoge helderheid voor de korte duur dat het beeld vertoond wordt.

De uitdaging: het een, óf het ander

Om hetzelfde effect te bewerkstelligen op een lcd- of oled-scherm, zijn er diverse technieken, die alle neerkomen op hetzelfde resultaat: 'rustmomenten' met zwart beeld creëren tussen afzonderlijke frames in. Dat kan door de helderheid van het display aan te passen of door letterlijk zwarte plaatjes in de framebuffer van de monitor te laden tussen standaard frames in, of een combinatie daarvan. Welke benadering ook wordt gekozen - en diverse fabrikanten hebben diverse eigen technieken - het werkt beter naarmate het backlight feller is, zodat de pixels korter kunnen oplichten en de 'zwarte pauzes' langer duren. Een hoge verversingsfrequentie is essentieel, omdat anders het invoegen van zwarte beelden zichtbaar wordt als storend knipperen van het scherm. Dit soort technieken is doorgaans dan ook alleen beschikbaar op 120Hz- en snellere monitoren. Daarnaast moet, en dit is cruciaal, de afwisseling tussen zwarte en reguliere beelden op dezelfde framerate plaatsvinden als het getoonde beeld. 

Dat is meteen de reden waarom het tot dusver altijd 'of of' is in plaats van 'en en'. G-sync monitoren bieden van oudsher een alternatieve ULMB (ultra-low motion blur) modus, die exact doet wat hierboven beschreven is: de beelden korter te tonen, hiervoor compenserend met een hogere helderheid voor een uiteindelijk gelijke waargenomen helderheid, en tussen elk beeld het backlight te dimmen om bewegingsonscherpte tegen te gaan. Het is echter het een, of het ander: de variabele verversingsfrequentie van G-sync staat recht tegenover de voor ULMB vereiste vaste, voorspelbare framerate. Iets soortgelijks gaat op voor Freesync-monitoren met een vorm van anti-motion blur: het laatste activeren, vereist uitzetten van het eerste.

ELBM-Sync, de oplossing?

Tot dus de Asus TUF Gaming VG27AQ, die claimt beide te doen. Asus gebruikt hiervoor de naam ELMB-Sync, en het merk is uitermate vaag over wat dit precies inhoudt. We hebben bij gelegenheid navraag gedaan, en hoewel vertegenwoordigers niet in detail konden of wilden treden, is de essentie vrij simpel: een chip in het scherm analyseert continu de framerate van de binnenkomende beelden en past de anti-motion blur daarop aan. 

Zo moet ELMB-Sync werken

Asus meldt zelf al dat dit alleen werkt bij verversingsfrequenties vanaf circa 85 Hz - niet geheel toevallig ook de verversingsfrequentie die bij crt-beeldschermen werd aangehouden als minimaal wenselijk voor knippervrije weergave. Sterker, Asus stelt dat je idealiter gebruik moet maken van een videokaart die 100 fps of meer kan produceren - bij qhd-resolutie hebben we het dan over een GTX 1080 of RTX 2060, of een RX Vega 64 of een RX 5700. Een andere beperking is dat de inherente afname van de helderheid is nu eenmaal gepaard gaat met anti-motion blur technieken waarbij het backlight aan en uit knippert, zich slecht laat combineren met hdr-weergave - daarvoor zijn hoge piekhelderheden immers wenselijk.

Werkt het ook?

Dat is natuurlijk de hamvraag. Het antwoord is: ja, maar met nogal wat mitsen en maren. In ELMB-Sync modus kan je de overdrive niet meer aanpassen, maar belangrijker: de kleurweergave wordt ook fors, zichtbaar en niet per se fraai aangepast. Daarnaast is een duidelijk knippereffect zichtbaar ook bij framerates hoger dan 100 fps. Hoe erg verschilt per titel, maar het lijkt erop dat zeker bij relatief lichte beelden - denk een CS:GO level in de buitenlucht - de black frame insertion storend zichtbaar is. Als je recht naar het beeld kijkt valt het mee, maar vanuit je ooghoeken zie je het duidelijk knipperen - en dat gold voor iedereen die we hebben gevraagd mee te kijken. De kans dat je hier aangenaam mee gaat spelen, is niet heel groot - vermoedelijk is 'gewoon' Freesync zonder ELMB dan toch te verkiezen.