Vergelijkingstest: Core i5 geheugen

Timings

Vanzelfsprekend betekent een hogere klokfrequentie voor geheugenmodules betere prestaties. Maar met alleen de klokfrequenties is het verhaal niet compleet. Modules hebben ook zogenaamde timings. Waar de klokfrequentie in feite aangeeft hoe snel data kan worden getransporteerd van de geheugenmodules naar de CPU, geven de timings aan hoe lang het duurt eer de data beschikbaar komt vanaf het moment dat er een aanvraag naar de modules is gestuurd. De verschillende timings worden gemeten in het aantal kloktikken en dat betekent: hoe lager het getal, hoe sneller de data beschikbaar komt.

Een geheugenmodule heeft meer dan twintig timings, maar de meeste hebben een bijna verwaarloosbaar effect op de prestaties. De belangrijkste is de CAS Latency, en bijna net zo belangrijk zijn de RAS-to-CAS delay en RAS precharge time. Achter deze link vind je een stuk tekst waarin exact wordt uitgelegd wat deze termen betekenen. Fabrikanten geven deze drie belangrijkste timings in de regel op in een rijtje van drie cijfers, bijvoorbeeld 7-8-7. Vaak zijn de drie timings identiek: de meeste DDR3-modules zijn zodoende 9-9-9, 8-8-8, 7-7-7 en in uitzonderlijke gevallen 6-6-6. Het moederbord stelt de timings dankzij de SPD-chip – waarover verderop meer – in de regel automatisch goed in, maar in (vrijwel) iedere BIOS kun je dat ook zélf doen om je geheugen verder te tunen.

Dat laatste is trouwens voor overklokkers bittere noodzaak, want je kunt stellen: hoe hoger de timings, hoe hoger de maximale klokfrequentie die je kunt bereiken. Het genoemde record van boven de 3500 MHz werd bijvoorbeeld met 11-12-12 timings behaald. Het verhogen van de waardes van de timings heeft een nadelig effect op de prestaties, maar in de regel mag je stellen dat het verhogen van de klokfrequentie véél meer effect heeft dan het verlagen van de timings.

Frequenties versus timings

Hoewel zowel het verhogen van de klokfrequenties als het verlagen van de timings een positief effect hebben op de prestaties van de PC, is onze ervaring dat het aanpassen van timings zelfs in geheugenbenchmarks een zeer beperkt effect heeft. In ‘normale’ programma’s is een prestatieverschil in de regel niet eens meetbaar, laat staan merkbaar. Voor overklokkers geldt zodoende de stelregel dat je het best op zoek kunt gaan naar een zo hoog mogelijke klokfrequentie en daarbij zo strak mogelijke timings toepast.

Om je een idee te geven van de verschillen, vind je in onderstaande kruistabel de resultaten van de SiSoft Sandra 2009 geheugenbenchmark, uitgevoerd in combinatie met een Intel Core i7 870 op standaard klokfrequentie. Om fluctuatie in de scores te voorkomen hebben we de turbomodus van de CPU tijdelijk uitgeschakeld. We hebben de benchmark gedraaid op drie klokfrequenties (1066 MHz, 1333 MHz en 1600 MHz) en telkens met vier timings: 9-9-9, 8-8-8, 7-7-7 en 6-6-6. Het resultaat mag duidelijk zijn: het verhogen van de klokfrequentie laat de score flink stijgen en is ook in andere benchmarks zeker goed merkbaar. De timings hebben ook een effect op de score, maar dat is veel kleiner.

SPD en XMP

Afgerond zal 99,9% van de mensheid geen flauw idee hebben wat een CAS latency precies inhoudt en gelukkig is er voor al die mensen ook weinig reden om dat uit te zoeken. Moederborden kunnen zowel de klokfrequenties als de timings van modules geheel zelfstandig correct instellen door middel van de zogenaamde SPD-chip op geheugenmodules. In deze chip staan één of meerdere profielen waarop de modules volgens de fabrikant goed kunnen werken. Een profiel van een DDR3-1333 module kan bijvoorbeeld zijn: “666 MHz, 9-9-9-24-34, 1.5V”. Het moederbord weet dan de klokfrequentie, de vijf belangrijkste timings én het benodigde voltage. Belangrijk is wel dat een fabrikant de juiste profielen in de SPD-chip plaatst; wanneer een DDR3-1333 module bijvoorbeeld alleen een 533 MHz (DDR3-1066) en 400 MHz (DDR3-800) profiel heeft, zal de module nooit op z’n juiste snelheid gaan werken zonder dat je deze module als gebruiker handmatig instelt.

De SPD-instellingen lenen zich prima voor het automatisch configureren van standaardinstellingen van een module, maar niet voor overklokinstellingen. Daarvoor heeft Intel echter een toevoeging op de SPD-techniek ontwikkeld onder de naam XMP (Xtreme Memory Profiles). Dankzij XMP kunnen de fabrikanten ook geverifieerde overklokinstellingen in de chip opslaan, inclusief nog meer timings en het benodigde voltage. Het gros van de P55 moederborden ondersteunt XMP en of dat het geval is kun je terugvinden in de tabel behorende bij deze moederbordenvergelijkingstest. Heeft je bord XMP én ondersteunen je geheugenmodules dat ook, dan kun je door één optie in de BIOS te selecteren de modules op optimale snelheid laten werken. Ideaal!