4K als digitaal bioscoopformaat
De beschikbaarheid van 4K UHD-materiaal in Hollywood is geen toeval. De televisiewereld heeft met de digitalisering van de afgelopen jaren een grote verandering doorgemaakt, maar de filmwereld is momenteel bezig aan een nog veel grotere overgang. Tot voor kort werden alle bioscoopfilms opgenomen met analoge camera’s, waarin een échte filmrol met lichtgevoelig materiaal werd gebruikt om vierentwintig keer per seconde een analoog beeld vast te leggen, vergelijkbaar met de analoge fotocamera’s van weleer. Na ontwikkeling en bewerking van de film (een proces dat tegenwoordig meestal volledig digitaal gebeurt) werden er eveneens analoge filmrollen geproduceerd, die naar bioscopen verscheept werden voor vertoning met een analoge projector.
Waar digitale distributie in de wereld van televisie al jaren ingeburgerd is, was dat in de filmwereld nog niet het geval. De redenen daarachter hebben te maken met kosten en kwaliteit. Analoge filmrollen met een breedte van 35 millimeter laten namelijk beelden opnemen in érg goede kwaliteit en met uitstekende beeldscherpte. Hoewel het uiteindelijk afhangt van het merk en type filmmateriaal, is de scherpte van een 35 millimeter analoog filmbeeld ongeveer een factor vier hoger dan een digitaal Full HD signaal, wat betekent dat de horizontale scherpte ongeveer 4000 pixels is. Die kwaliteit was tot voor kort niet mogelijk, dan wel extreem duur met digitale filmcamera’s.
Het opnemen op analoge film brengt echter ook hoge kosten met zich mee, om niet te spreken van de kosten voor opslag of voor het distribueren van duizenden kopieën van analoge filmrollen naar bioscopen over de hele wereld. Ondertussen zijn, dankzij de snelle technische ontwikkelingen, de kosten voor het digitaal opnemen en afspelen van films in deze kwaliteit de laatste tien jaar sterk gedaald. Daar komt bij dat digitale projectie een aantal voordelen heeft. Zo is er geen film die kan slijten en vereist het bedienen van de projector minder technische vaardigheden, waardoor een bioscoop weer kan besparen op personeelskosten. Het was dan ook een kwestie van tijd voor ook de filmwereld zou overstappen naar digitaal.
35mm film heeft een horizontale resolutie van ongeveer 4000 pixels.
DCI
Om die overstap in goede banen te leiden en te voorkomen dat er meerdere concurrerende standaarden zouden ontstaan, werd in 2002 het Digital Cinema Initiative opgericht door de zeven grootste filmstudio’s uit Hollywood. Doel van het DCI was om te komen tot een technische standaard voor distributie van filmbeelden, waarbij films uit verschillende studio’s in alle bioscopen digitaal vertoond konden worden, met daarbij uiteraard veel aandacht voor kopieerbeveiliging.
Dat is gelukt, want in 2005 werd de eerste versie van de DCI standaard vrijgegeven. De jaren daarna is de standaard uitgebreid, met onder andere ondersteuning voor 3D. DCI is dé standaard geworden voor digitale weergave in bioscopen, vooral omdat de filmstudio’s geen materiaal leveren aan exploitanten die apparatuur gebruiken die niet aan de strenge (beveiligings-)eisen van DCI voldoet.
Belangrijk vanuit technisch oogpunt is vooral dat DCI twee resoluties ondersteunt: 2K en 4K. Deze afkortingen slaan op de horizontale resolutie van de signalen. 2K-bioscoopbeelden tellen maximaal 2048x1080 pixels, terwijl 4K-filmmateriaal een resolutie van maximaal 4096x2160 heeft. Maximaal, aangezien films verschillende beeldverhoudingen kunnen hebben, en het dus kan zijn dat er horizontaal of verticaal minder pixels gebruikt worden.
De 2K-norm lijkt qua resolutie sterk op Full HD televisiesignalen en is eigenlijk geboren als een tussenoplossing. Zoals gezegd komt de horizontale scherpte van 35 millimeter filmmateriaal ongeveer overeen met 4000 pixels, ofwel met de 4K-norm. Tien jaar geleden waren er echter simpelweg geen projectoren met 4K-resolutie en ook digitale filmcamera’s die dergelijke scherpte konden bieden bestonden nog niet. Daar is vooral de laatste jaren snel verandering in gekomen. Zowel 4K digitale camera’s als 4K-projectoren zijn nu beschikbaar en worden ook daadwerkelijk toegepast. Middels subsidieregelingen vanuit de filmmaatschappijen worden bioscopen wereldwijd bovendien in hoog tempo omgebouwd naar digitale projectie. De digitale achterstand die de bioscoop had op de huiskamer wordt daarmee in rap tempo ingehaald – en omgezet in een voorsprong.
Oude film in HD of 4K?
Behalve nieuwe films die in 4K digitaal worden opgenomen of in 4K worden gescand, kunnen ook oude films veelal in deze hoge kwaliteit gedigitaliseerd worden. 35mm film is immers al decennia de standaard en hoewel de negatieven door veroudering (iets) aan kwaliteit inboeten, steken filmstudio’s veel tijd en geld in het digitaliseren van oude films, om ze zo te kunnen bewaren. Steeds vaker gebeurt dit ook in 4K. Ook oudere films kunnen hierdoor dus in prima HD-kwaliteit op Blu-ray uitgebracht worden, en binnenkort wellicht zelfs in 4K.
