4K bij televisies: UHD
De term 4K komt dus uit de filmwereld en waait nu over naar de televisiemarkt. Toch is 4K eigenlijk geen goede term voor 4K-televisies zoals die nu verkocht worden. Die hebben namelijk zowel horizontaal als verticaal exact tweemaal zoveel beeldpunten als een Full HD-scherm, wat inhoudt dat ze 3840x2160 pixels tellen. Horizontaal is dat dus net even minder dan 4000 pixels, zodat we eigenlijk niet over 4K televisies kunnen spreken. De reden waarom er niet is gekozen voor hetzelfde formaat als de DCI 4K standaard is eenvoudig: het DCI 4K formaat heeft een hoogte-breedteverhouding van 1,89:1, terwijl alle televisie-uitzendingen 1,77:1, ofwel 16:9 zijn.
Voor die nieuwe ‘4K’ televisienorm is inmiddels ook een officiële naam bedacht, namelijk Ultra High Definition TV, kortweg UHD TV. De internationale standaardenorganisatie ITU heeft UHD inmiddels als officiële standaard erkend. Verwarrend is dat binnen de UHD standaard over ‘4K UHD’ wordt gesproken, om signalen en apparaten met een resolutie van 3840x2160 pixels aan te duiden. Naast de 4K UHD standaard is er namelijk ook alvast een 8K UHD norm gedefinieerd, met 7680x4320 beeldpunten. Sommige fabrikanten spreken overigens ook van QFHD – Quad Full HD – wat technisch een betere term is dan 4K UHD. Toch zal waarschijnlijk die laatste term als standaard ingeburgerd raken.
Buiten een hogere resolutie bieden de nieuwe UHD-standaarden nog een aantal voordelen boven de nu gebruikte HDTV normen. Zo is het de bedoeling dat UHD-signalen gebruik gaan maken van de ITU Rec.2020 norm, die behalve hogere resoluties ook mogelijkheden biedt om een groter kleurbereik weer te geven en hogere framerates te gebruiken.
De 2K en 4K resoluties voor televisies en bioscoop (DCI) komen niet helemaal overeen.
Kleurbereik en framerate
Voor dat grotere kleurbereik speelt de UHD-norm leentjebuur bij het DCI-formaat voor bioscopen. De huidige Rec.709 kleurnorm is vooral in het rode en groene bereik van het kleurspectrum een stuk beperkter dan wat het menselijk oog kan waarnemen. De nieuwe norm biedt een aanzienlijk groter bereik, wat betekent dat er ‘groener groen’ en ‘roder rood’ kan worden getoond. Feitelijk komt het ongeveer overeen met het verschil tussen de sRGB norm voor monitoren en AdobeRGB op een wide-gamut monitor. Die laatste norm maakt ook een veel groter kleurbereik mogelijk, waardoor beelden er realistischer uit kunnen zien.
Een ander voordeel van UHD TV is dat het met hogere framerates kan werken dan standaard televisie. In Europa worden televisiesignalen uitgezonden met 50 beelden per seconde, in Japan en de VS is dat 60. De UHD standaard moet het mogelijk maken om signalen met maximaal 120 beelden per seconde te tonen. Wat het praktisch nut daarvan in de praktijk zal zijn, valt te bezien. Uit een test die wij onlangs hielden met 60 versus 120 fps gaming bleek in ieder geval dat het meerendeel van de 50 proefpersonen het verschil duidelijk zagen en 120 Hz als prettig beschouwden. Dat was echter een gaming-test waarbij ook zaken als lag en image tearing een rol speelden, zaken die bij televisie- en filmbeelden geen issue zijn.
UHD beidt een groter kleurbereik dan normale, en HDTV-uitzendingen. De twee triangels laten het bereik van beide zien. Vooral in het groen en rode bereik biedt UHD meer kleurruimte.
