Technische eisen
Dat het een poosje heeft geduurd voordat de eerste hdr-beeldschermen op de markt kwamen, heeft alles te maken met de aanvullende technische eisen die komen kijken bij een dergelijk scherm. Het vertonen van een hogere kleurdiepte is bijvoorbeeld niet zo’n groot probleem. Lcd-panelen die native 10-bits kleur weergeven bestaan al een poosje. Die zijn weliswaar erg duur, maar een truc die prima werkt is de kleurdiepte kunstmatig opvoeren middels frame rate control, waarbij een pixel razendsnel tussen twee kleuren knippert en zo op het oog de tussenliggende kleur aanneemt. Behalve voor kleurkritische toepassingen is het in praktijk lastig om het verschil te zien.
Ook beeldschermen met een breed kleurbereik zijn de afgelopen jaren gangbaarder geworden. Waren er aan het aan het begin van het led-tijdperk dure constructies met rgb-lampjes nodig om een wide gamut-scherm te realiseren, passen fabrikanten nu vaak een quantum dot-filter toe om het kleurbereik op te hogen. De nanodeeltjes in het filter versterken specifieke golflengtes of houden ze juist tegen, waardoor je ook met een normale led-backlight meer verzadigde kleuren kunt produceren.
De grote opgave voor het produceren van een goede hdr-monitor is het behalen van een hoger contrast in combinatie met de huidige lcd-techniek. Een modaal ips-paneel haalt bijvoorbeeld een contrastwaarde van zo’n 1000:1. Een simpele rekensom leert dat dat bij een helderheid wit van 1000 cd/m² een zwartwaarde oplevert van 1 cd/m², zonder dat aanvullende maatregelen worden getroffen – dat kun je zelfs bij veel omgevingslicht met de beste wil van de wereld geen ‘zwart’ meer noemen. Ook een over het algemeen contrastrijker va-paneel voldoet uiteindelijk niet.
Local dimming
De oplossing voor het beperkte contrast van een lcd-paneel wordt gezocht in local dimming. In plaats van de backlight aan te sturen als één unit, wordt deze opgedeeld in verschillende vakjes, die onafhankelijk van elkaar kunnen oplichten. Daardoor hoeft de backlight alleen in delen van het beeld die helder moeten zijn voluit te branden, terwijl de lampjes voor donkerder beelddelen minder fel kunnen zijn. Een mogelijk probleem dat kan ontstaan bij de toepassing van local dimming is het zichtbaar worden van halo’s, een zichtbaar lichter vak op een plaats waar een licht onderwerp in beeld voor een donkere achtergrond staat. Deze zijn vooral zichtbaar onder een hoek, doordat de zwartwaarde van een lcd-paneel over het algemeen oploopt wanneer je er onder een hoek doorheen kijkt, en treden op wanneer de achterliggende backlight-zone groter is dan het gedeelte van het beeld dat fel moet oplichten. Dat is al snel het geval, want tot nu toe hebben lcd-monitoren met local dimming over het algemeen maar weinig zones.
Slide van Nvidia over de G-sync HDR-monitoren met 384-zone local dimming backlight.
De meeste schermen in deze bespreking beschikken nog steeds over een edge-lit local dimming backlight. Net als bij een ‘normale’ lcd-monitor schijnen de led’s vanaf één of meerdere zijranden op het paneel, wat echt nauwkeurige dimming onmogelijk maakt. De monitoren met deze oplossing die we nu tegenkomen, bieden maar 8 tot 32 zones, zoals te vinden in onderstaande tabel. Idealiter zitten de led’s direct achter het paneel zodat full array local dimming (fald) mogelijk wordt. In de toekomst moet dat gebeuren met in massa geproduceerde panelen van piepkleine ‘mini-leds’, maar die zijn nog niet beschikbaar. Vooralsnog is fald in een monitor een complexe en dure aangelegenheid, waarbij het stroomverbruik en de dikte van een scherm behoorlijk toenemen.
| Dimming-zones horizontaal | Dimming-zones verticaal | Dimming-zones totaal |
|
|---|---|---|---|
| Acer Predator X27 | 24 | 16 | 384 |
| Asus PG27UQ | 24 | 16 | 384 |
| Dell S2719DC | 8 | 1 | 8 |
| HP Pavilion Gaming 32 HDR | 8 | 1 | 8 |
| LG 32UL950 | 16 | 1 | 16 |
| LG 34WK95U-W | 12 | 1 | 12 |
| Philips 328P6VUBREB | 2 | 8 | 16 |
| Philips Momentum 436M6VBPAB | 16 | 2 | 32 |
| Samsung C27HG70 | 2 | 4 | 8 |
| Samsung C32HG70 | 2 | 4 | 8 |
| Samsung C49HG90 | 2 | 4 | 8 |
We zien al die eigenschappen terug in de twee G-Sync HDR-schermen in deze round-up – en ook daarbij valt het aantal zones (384) in het niet bij het aantal pixels van het lcd-paneel (meer dan 8 miljoen). Ook de rest van het scherm wordt ingewikkelder en duurder van nauwkeurige local dimming. Zo moet de diffuser worden herontworpen en is een complexere scaler nodig: die moet zorgen dat de lampjes in realtime reageren op de beeldinhoud, en dat zonder dat er een hoge input lag bij komt kijken. Bij de genoemde G-Sync HDR-schermen kost de scaler (een field programmable gate array chip met 3 GB ddr4-geheugen) alleen al honderden euro’s per stuk, zo bleek bij een teardown van de website PC Perspective.
11 besproken producten
| Vergelijk | Product | Prijs | |
|---|---|---|---|
|
Acer Predator X27
|
Niet verkrijgbaar | |
|
Asus RoG Swift PG27UQ
|
Niet verkrijgbaar | |
|
Dell S2719DC
|
Niet verkrijgbaar | |
|
HP Pavilion Gaming 32 HDR
|
Niet verkrijgbaar | |
|
LG 32UL950-W
|
€ 895,372 winkels |
|
|
LG UltraWide 34WK95U-W
|
€ 1.536,231 winkel |
|
|
Philips 328P6VUBREB
|
Niet verkrijgbaar | |
|
Philips Momentum 436M6VBPAB
|
€ 546,191 winkel |
|
|
Samsung C27HG70
|
Niet verkrijgbaar | |
|
Samsung C32HG70QQU
|
€ 671,921 winkel |
|
|
Samsung C49HG90
|
Niet verkrijgbaar |
