AMD Ryzen Threadripper 3990X review: het summum van de core-race

AMD Ryzen Threadripper 3990X

Eind november verstevigde AMD zijn leiderschap op de high-end desktopmarkt met de lancering van de Ryzen Threadripper 3960X en 3970X, met een maximum van 32 cores. De fabrikant hintte destijds al op de komst van een model met nóg meer rekenkernen. Op CES hield CEO Lisa Su de 64-core Ryzen Threadripper 3990X dan eindelijk voor het eerst omhoog, en inmiddels is deze monsterprocessor ook in het Hardware Info-testlab aanbeland.

Het verhaal van de Ryzen Threadripper 3990X is eigenlijk vooral een verhaal van zoeken naar taken waarvoor een processor met zo veel cores zinnig is. Zelfs bij de test van de 3970X met 'maar' 32 cores zagen we al dat klassieke multi-threaded taken, zoals werken met creatieve programma's, lang niet altijd onbeperkt blijven doorschalen. In deze review vind je dan ook voor het eerst de nieuwe benchmarks van de herziene Hardware Info CPU Test 2020, met diverse nieuwe tests die zelfs een processor als deze flink aan het werk kunnen zetten.

De techniek achter de Ryzen Threadripper 3990X

Qua hardware is de Ryzen Threadripper 3990X grotendeels vergelijkbaar met de 64-core Epyc-serverprocessors die AMD al sinds afgelopen zomer verkoopt. Waar er bij de 3960X en 3970X nog vier op 7nm geproduceerde ccd's aanwezig waren, beschikt de 3990X er over dubbel zoveel. Elk ccd (AMD-jargon voor core chiplet die) is via een Infinity Fabric-interface verbonden met het op 14nm geproduceerde i/o-die, waarin onder meer de pci-express 4.0-controller en de ddr4-geheugencontrollers zich bevinden. In totaal zitten er ruim 33 miljard (!) transistors in deze Threadripper-processor.

Waar de 64-core Epyc 7742 nog met een tdp van 225 watt werd uitgeleverd, heeft AMD dat bij de consumentenversie opgekrikt naar 280 watt. Daardoor kan de processor een veel hogere kloksnelheid vasthouden: de maximale single-core turbo bedraagt 4,3 GHz, als je alle cores vol belast werkt de 3990X op ongeveer 3,1 GHz. Vanwege het verdubbelde aantal ccd's zijn ook de totale caches dubbel zo groot geworden: 32 MB L2-cache en 256 MB L3-cache.

Volgens AMD is de 3990X per core tot wel dubbel zo snel als de vorige generatie Threadripper. Dat komt uiteraard door de upgrade naar Zen 2-cores op 7nm, maar belangrijker is de vernieuwde indeling met losse ccd's en één i/o-die op een ander productieproces. Dat resulteert niet per se in lagere, maar wel in veel voorspelbaardere latencies tussen cores onderling en in de communicatie met bijvoorbeeld het werkgeheugen. Verder dragen ook de hogere kloksnelheden en het snellere officieel ondersteunde geheugen daaraan bij.

De Ryzen Threadripper 3990X werkt in de bestaande socket sTR4X en dus ook met de bestaande TRX40-moederborden, al grijpt Asus deze release aan om met een extra luxe uitgevoerde variant van zijn RoG Zenith II Extreme-moederbord te komen. Deze Zenith II Extreme Alpha maakt gebruik van zestien (!) Infineon TDA21490-powerstages met een rating van 90 ampère, waar het origineel nog met 70A-exemplaren was uitgerust.

Het is mogelijk om maximaal 256 GB werkgeheugen te plaatsen, met acht 32GB-modules op 2667 MHz. Als je het bij vier van die modules houdt voor in totaal 128 GB RAM, garandeert AMD zelfs een maximumsnelheid van ddr4-3200 - mits de geheugenmodules dat aankunnen natuurlijk.

De AMD Ryzen Threadripper 3990X is vanaf vandaag verkrijgbaar en heeft een adviesprijs van 3990 dollar, wat neerkomt op bijna 4400 euro inclusief btw.

Winkel	Prijs NL
Azerty.nl Betaalmogelijkheden Bancontact/Mister Cash € 0,00 Creditcard € 0,00 iDeal € 0,00 PayPal € 0,00 Pinnen bij afhalen € 0,00 Vooruitbetalen € 0,00 Shop: 10+ werkdagen	€ 4.187,65 Prijsinformatie Productprijs € 4.187,65 Verzendkosten NL € 0,00 Totaalprijs € 4.187,65 Geen voorraad prijsopbouw Productprijs : € 4.187,65 Verzendkosten NL : € 0,00 Totaalprijs : € 4.187,65 Bekijk »
Amazon.nl Betaalmogelijkheden Shop: Binnen 1-2 dagen klaar voor verzending Gratis bezorgd > €20	€ 4.937,35 Prijsinformatie Productprijs € 4.937,35 Verzendkosten NL € 0,00 Totaalprijs € 4.937,35 Geen voorraad prijsopbouw Productprijs : € 4.937,35 Verzendkosten NL : € 0,00 Totaalprijs : € 4.937,35 Bekijk »

Waarvoor kun je 64 cores gebruiken?

Het grootste deel van de briefing die we van AMD kregen over de Ryzen Threadripper 3990X, ging echter niet over de hardware zelf. In plaats daarvan ging het over de gebruiksdoeleinden voor een processor met zo veel parallelle rekenkracht. AMD noemt de cpu zelf een 'speciale purpose processor', die slechts voor een kleine groep gebruikers interessant zal zijn. Je zou kunnen stellen: als je jezelf nu afvraagt waar je 64 cores voor zou kunnen gebruiken, dan behoor je daar in elk geval niet toe.

De processorontwerper gaf ons enkele voorbeelden van voornamelijk zakelijke klanten die interesse hebben in een dergelijk krachtige processor. Daarbij gaat het om (semi-)professionele grafisch artiesten, die zware taken zoals 3D-rendering en raytracing gebruiken voor bijvoorbeeld de special effects van bioscoopfilms. Het berekenen daarvan is zo ingewikkeld dat het doorgaans in datacentra plaatsvindt, maar doordat de 3990X het gewoon lokaal kan doen, kan dit een enorme tijdsbesparing opleveren: een ontwerper hoeft zijn product niet in een volle 'queue' van renderprojecten te zetten. Ten opzichte van serverprocessors heeft de Threadripper zijn hogere kloksnelheden als voornaamste voordeel, waardoor de prestaties per core hoger uitvallen.

Een laatste taak die zelfs naar extreem hoge aantallen cores kan schalen, is het compileren van grote softwarepakketten - denk aan het compileren van een besturingssysteem of complete browser. Een belangrijke voorwaarde is dat het project voldoende groot moet zijn om parallel te kunnen werken en vanzelfsprekend ook dat de gebruikte compiler daar raad mee weet. AMD geeft grif toe dat de investering in een Ryzen Threadripper 3990X alleen rond te rekenen valt bij intensieve workloads die lang duren: alleen dan kan de snellere processor uren of dagen tijdswinst opleveren.