De wet die geen wet is
Strikt gezien is de Wet van Moore geen natuurwet, zoals de wet van behoud van energie of de wet van Archimedes dat wel zijn. De Wet van Moore was meer een houvast voor de R&D medewerkers van Intel en andere chipontwikkelaars. Zij deden en doen er alles aan om de door Moore gestelde voorspelling daadwerkelijk uit te laten komen. R&D doelstellingen en roadmaps van Intel en diens concurrenten zijn al sinds jaar en dag gebaseerd op de Wet van Moore, die zo de afgelopen 50 jaar is uitgegroeid tot een zichzelf vervullende voorspelling.
In 2004 en 2005 publiceerden we op Hardware.Info een driedelige artikel serie over de geschiedenis van de processor (zie hier, hier en hier) waarin we een variant van bijstaande grafiek publiceerden. In de grafiek hebben we de hoeveelheid transistors van alle belangrijke Intel processorintroducties van 1971 tot circa 2005 geplot, op een logaritmische y-as. Intels eerste CPU, de 4004 uit 1971, had 2250 transistors, de laatste processor uit de grafiek, de Pentium 4 Prescott uit 2004, heeft er 125.000. Je ziet dat Intel gedurende die dertig jaar vrijwel exact iedere twee jaar een verdubbeling van het aantal transistors heeft bewerkstelligd. Die trend is ook de afgelopen 10 jaar onverminderd doorgezet, want we hebben de grafiek nu aangevuld met de processors van de afgelopen jaren. De snelste consumentenprocessor van dit moment, de Core i7 5960X “Haswell-E”, bestaat uit een duizelingwekkende 2,6 miljard transistors en de 18-core Haswell server-chip bevat zelfs 5,6 miljard transistors.
Moore’s Law in een grafiek: het aantal transistors in Intel processors van 1971 tot 2014.
1 jaar, 2 jaar, 18 maanden, hoe zit het nu?
Er zijn meerdere versies van de Wet van Moore in omloop en het lijkt er soms op dat iedereen de wet anders uitlegt. Hoe zit het nu precies? Zoals geschreven stelde Moore in 1965 dat de hoeveelheid componenten op een IC waarbij de kosten per component het laagst zijn jaarlijks zou verdubbelen. In 1975 stelde hij dit bij naar iedere twee jaar. De “wet” werd al snel door menigeen incorrect uitgelegd door simpelweg te stellen dat het aantal transistors in processors iedere twee jaar zou gaan verdubbelen.
Velen kennen de Wet van Moore echter ook als een voorspelling dat de prestaties van processors iedere 18 maanden verdubbelen. Die voorspelling komt ook uit het huis van Intel, maar is niet van Moore. Eén van zijn collega’s, David House, stelde eind jaren zeventig dat de combinatie van het verdubbelen van het aantal transistors iedere twee jaar én het sneller worden van die transistors en de daarop gebaseerde schakelingen ervoor zou zorgen dat processors iedere 18 maanden in snelheid zouden verdubbelen. Eigenlijk is die “wet” minstens net zo belangrijk om de technologische vooruitgang van de afgelopen tientallen jaren te duiden, maar in tegenstelling tot Gordon Moore is David House met zijn voorspelling nooit beroemd geworden.
