Eizo Foris Nova review: Eindelijk een OLED-monitor!

Helderheid, contrast en kleurweergave (HDR)

De Eizo Foris Nova beschikt over vijf standen voor het weergeven van hdr-beeldmateriaal: 'Auto', 'PQ1', 'PQ2', 'PQ Hard Clip' en 'Hybrid Log Gamma'. De eerste tracht de weergave automatisch aan te passen op het invoersignaal, terwijl de laatste stand is gericht op het weergeven van hlg-content. We focussen verderop op de middelste drie modi, omdat we het scherm hebben getest met HDR10-materiaal.

Geen kunstgrepen, wel goed beeld

Was dit een lcd-monitor geweest, dan hadden we op deze plek uiteengezet over welke extra hardware deze monitor allemaal kon beschikken om een goede hdr-weergave mogelijk te maken. Lcd-schermen met (echte) hdr zijn zo duur, omdat het panel van zichzelf niet zo'n hoog contrast kan behalen. Er zijn daarmee voorzieningen als een full array local dimming (fald) backlight nodig om de contrastwaarde zodanig op te schroeven, dat hdr-content op een zinvolle manier kan worden getoond. De op de vorige pagina genoemde Asus ProArt PA32UCX, de beste lcd-monitor met fald-backlight die nu te koop is, heeft bijvoorbeeld een matrix van 48 x 24 ledjes achter het paneel, voor een totaal van 1152 backlight-zones. Dat is natuurlijk niet zoveel, als je het afzet tegen de 8 miljoen pixels van een 4K-beeld. Bij het bekijken van beelden waarbij donkere en lichte beelddelen niet zo scherp afgebakend zijn vallen de beperkingen van local dimming minder op, maar het is ook bij deze drieduizend euro kostende monitor niet moeilijk om ze tegen te komen als je een beetje oplet. Lichte beelddelen die voor een donkere achtergrond staan, worden omgeven door een blauwgrijze waas die vooral onder een hoek duidelijk zichtbaar wordt.

Van 'lichtlekkage' rondom heldere delen in het beeld, zoals hier bij de Asus ProArt PA32UCX, is bij de Eizo Foris Nova geheel geen sprake.

Niets van dat al bij de Eizo Foris Nova. Een van de grote troeven van de oled-technologie ten opzichte van lcd is immers de oneindige contrastwaarde. Iedere pixel op het oled-paneel licht zelf op en kan ook individueel worden gedimd tot hij geheel geen licht meer geeft. Daarvoor zijn geen ingewikkelde kunstgrepen en backlight-trucage nodig; van het 'doorlekken' van licht naar naburige pixels of zones is geen sprake. Halo-effecten, backlight bleeding en andere van dit soort typische imperfecties waardoor zelfs het beste lcd-scherm wordt geplaagd, zijn bij deze monitor geheel niet aanwezig.

De grote 'maar' bij deze monitor zit hem echter in de maximale helderheid. Bij hdr-schermen zien we vaak dat de behaalde piekhelderheid afhangt van de hoeveelheid wit die in beeld is. Daarom meten we de helderheid van hdr-schermen met vijf verschillende window sizes: 100 procent wit, 25 procent wit, 10 procent wit, 5 procent wit en 2 procent wit. Net zoals bij oled-televisies gebruikelijk is, heeft ook de Foris Nova een automatic brightness limiter (abl) die de helderheid sterk omlaagschroeft wanneer het hele scherm wit moet zijn. Ook wanneer slecht een klein deel van het scherm heel helder moet zijn, bijvoorbeeld de zon of een felle schittering, houdt de piekhelderheid bepaald niet over. Bij een 5 procent window meten we een maximale helderheid van 337 cd/m². Een goed hdr-scherm op basis van een lcd-paneel gaat in deze omstandigheden al richting (of over) de 1000 cd/m², zoals de resultaten in de bovenstaande grafiek uitwijzen. Moet het hele scherm wit worden, dan valt de helderheid bij de Foris Nova nog verder terug door de abl, waar lcd-schermen dan over het algemeen juist nog helderder worden. Met een 100 procent wit beeld bedraagt de maximale helderheid van de Foris Nova nog slechts 136 cd/m², nog geen tiende van de piekhelderheid van de PA32UCX onder deze omstandigheden.

Gedetailleerde meetresultaten voor de piekhelderheid op de vijf gemeten window sizes.

Toegegeven: een blik op de specificaties leert dat de Eizo Foris Nova exact zo presteert als beloofd. Meer dan 330 cd/m² zit er blijkens de opgave simpelweg niet in. Dat het scherm (zeker een volledig wit scherm) niet bijster helder kan zijn is een beperking van de oled-technologie in het algemeen, maar van dit inkjet-geprinte oled-paneel in het bijzonder. Maken we bijvoorbeeld de vergelijking met een gemiddelde oled-televisie van dit moment, dan wordt duidelijk dat die de helderheid voor kleinere hoeveelheden wit in beeld een stuk verder kunnen opvoeren, richting de 800 cd/m². Bij het weergeven van een volledig wit (hdr-)beeld blijft de gemiddelde oled-televisie steken rond de 150 tot 160 cd/m², evengoed nog tien tot twintig procent helderder dan de Eizo Foris Nova. Hoewel we 800 cd/m² niet als twee keer helderder 'zien' dan 330 cd/m², maakt de fiks lage piekhelderheid voor hdr wel degelijk een verschil. Fel tegenlicht, schitteringen op metaal of explosies in een actiefilm missen aan impact.

HDR Grayscale-meting op de Eizo Foris Nova, 'PQ1'.

Eizo laat je de gevolgen van de beperkte piekhelderheid voor het beeld zelf kiezen: die is bij de Foris Nova namelijk afhankelijk van de hdr-modus die je instelt. Bij gebruik van de PQ1 en (zeker) PQ2-modi probeert het scherm zoveel mogelijk verschillende gradaties te laten zien, door de helderheid van de content vloeiend 'af te rollen' richting het beperkte maximale helderheidsbereik van de monitor. Dat zie je in bovenstaande grayscale-meting in hdr (modus PQ1) terug doordat de helderheid van de monitor (de grijze lijn) voor een deel van de grafiek rechtsonder in de afbeelding, uitkomt beneden de PQ-grafiek (de gele lijn). In praktijk betekent dat, dat het beeld te donker wordt weergegeven, maar dat de gradatie in de helderste delen van het beeld zoveel mogelijk wordt behouden.

HDR Grayscale-meting op de Eizo Foris Nova, 'PQ Hard Clip'.

In een lichte ruimte kan het in praktijk - zeker voor bijvoorbeeld donkere scènes - prettig zijn om juist te kiezen voor 'PQ Hard Clip'. In deze stand worden schaduwen blijkens de meting lichter weergegeven dan eigenlijk de bedoeling is (de grijze lijn van de monitor komt deels uit boven de PQ-curve) terwijl de helderheid tot en met 330 cd/m² sneller oploopt. Daarboven wordt de helderheid echter meteen afgekapt omdat het scherm dan aan zijn maximum zit, waardoor je (zoals de naam al weggeeft) meer clipping te zien zal krijgen in heldere delen (uitgebeten hooglichten, die geen detail meer bevatten). In praktijk ziet het beeld er in de stand 'PQ1' daarmee beter uit.

Kleurweergave in HDR

We noteren op het vlak van kleurweergave twee verschillende meetresultaten: één zonder eventuele afwijkingen van de gewenste helderheid meegenomen in de score, en één waarbij fouten in helderheid worden meegewogen. Je ziet in het tweede resultaat over het algemeen veel grotere afwijkingen terug, omdat hdr-capabele schermen de helderheid van het signaal richting hun maximaal mogelijke helderheid vaak met een lichte curve 'afrollen' - zoals hierboven omschreven, kan je dat gedrag op de Foris Nova dus ook uitschakelen.

Het kleurbereik van de Eizo Foris Nova komt uit op 98,4 procent van DCI-P3 en 78 procent van BT.2020, dichtbij de beloofde 80 procent dekking van deze zeer brede kleurruimte. Daarmee levert het kleurbereik van het scherm voor een goede hdr-weergave geen beperkingen op.

Eizo heeft op het vlak van kleurafstelling een naam hoog te houden en de Foris Nova presteert volledig naar verwachting. Dat wil zeggen, uitstekend: het scherm heeft in hdr de beste kleurafstelling van alle monitoren die we tot nu toe hebben getest. Wanneer de helderheid niet wordt meegewogen, komen de gemiddelde kleur- en grijsafwijkingen zelfs uit onder de grens van 1 (dE ICtCp) die voor het menselijk oog nog zichtbaar is. Een onberispelijk resultaat. Met de (beperkte) helderheid meegenomen in de berekening, stijgen de gemeten afwijkingen logischerwijs wel wat. Hieronder zie je voor beide metingen nog een gedetailleerde grafiek.

Het manco van lcd-schermen bij het weergeven van hdr-content, is het tegenvallende contrast en daarmee de matige zwartweergave. Perfecter zwart dan op de Foris Nova wordt het niet, maar dit scherm produceert juist weer een onvoldoende helder wit voor echt goede hdr - een gevalletje, 'van de regen, in de drup'. Wil je voor 5000 euro de best mogelijke hdr-weergave, dan kun je nog altijd beter een (goedkopere) oled-televisie aanschaffen - die misschien last heeft van een aantal van dezelfde beperkingen voor wat betreft piekhelderheid als de Foris Nova, maar niet in dezelfde mate. Het neusje van de zalm vormt nog steeds een professionele hdr-monitor zoals de Eizo ColorEdge CS3146, op basis van een dual layer lcd-paneel. Dat kost tienduizenden euro's, maar dan heb je wel een monitor die zowel een zeer helder wit, als een voldoende donker zwart kan produceren om het hoge dynamische bereik van hdr-content echt tot zijn recht te laten komen.