8 Ultra HD-monitoren review: 4K op de desktop

Ultra HD

Een hogere resolutie op de desktop staat bij kenners dan ook al jaren op de verlanglijst en nu lijkt het moment dus eindelijk gekomen te zijn: schermen met significant meer pixels én een redelijk betaalbare vraagprijs komen beschikbaar voor de desktop. Die combinatie is van belang, want de technologie zelf is bepaald niet nieuw: rond 2001 maakte IBM al samen met de Taiwanese Chi Mei Group monitoren met 3840x2400 beeldpunten, onder andere verkocht als de IBM T220 en de Iiyama AQU5611D, maar die kostten een astronomisch bedrag.

Meer dan tien jaar later is het diezelfde Taiwanese fabrikant, inmiddels onderdeel van Innolux, dat het paneel produceert dat we terugvinden in zes van de hier besproken modellen, waarover verderop meer. Er zijn echter weinig overeenkomsten met de bakbeesten van weleer.

Moesten die nog worden aangestuurd door meerdere videokaarten met aparte kabelverbindingen, tegenwoordig volstaat één videokaart met één DisplayPort-kabel. Dat klinkt kinderlijk eenvoudig, maar dat is het ook weer niet. Voor het aansturen van een Ultra HD-monitor met een verversingsfrequentie van 60 Hz is een minimale bandbreedte vereist van 3840*2160*24*60 ofwel een kleine 12 gigabit per seconde. Dat is zonder overhead; met overhead (bijvoorbeeld voor foutcorrectie) kan dit oplopen tot 16 gigabit per seonde. Of het nu 12 of 16 Gbps is, alleen DisplayPort 1.2 is daarvoor op moment van schrijven geschikt. HDMI 2.0 vinden we vooralsnog op geen enkele monitor terug. Bij videokaarten zijn alleen de Nvidia GeForce GTX 970 en GTX 980 geschikt.

Een tweede zaak die nog voor verbetering vatbaar is, is de interne aansturing van de schermen zelf. Er zijn nog geen scalers die de volledige UHD-resolutie kunnen verwerken met 60 Hz. De oplossing is vooralsnog het inbouwen van een DisplayPort MST (multi-stream transport) hub, die ervoor zorgt dat twee paneeldelen met 1920x2160 afzonderlijk worden aangestuurd. Alle moderne videokaarten hebben inmiddels drivers die dit herkennen als één scherm, maar aanvankelijk zag je een UHD-monitor om deze reden als twee aparte beeldschermen terug in het stuurprogramma. Overigens zit er één monitor in de test die nog geen gebruikmaakt van deze techniek: de Dell P2815Q was een van de eerste UHD-schermen die je kon kopen, maar hierdoor is nog een oudere scaler gebruikt, waardoor de verversingsfrequentie bij de native resolutie is beperkt tot 30 Hz.

UHD, Ultra HD of 4K?

Zoals wel vaker bij de introductie van een nieuwe standaard, is de hiervoor gebruikte naamgeving nog niet overal gestandaardiseerd. Door elkaar heen zien we de termen Ultra HD, simpelweg UHD en 4K. De laatste is feitelijk een algemene aanduiding voor apparaten en media met een horizontale resolutie rond de 4000 pixels. Deze moet je onderscheiden van de digitale filmstandaard DCI 4K, die 4096x2160 pixels telt. De Ultra HD ofwel UHD-resolutie bedraagt 3840x2160 beeldpunten en dat is het aantal dat we in televisies en monitoren aantreffen.