Wat veroorzaakt netcongestie?
Netcongestie heeft verschillende oorzaken, afhankelijk van of het gaat om de netten van grootverbruikers of midden- en kleinverbruikers. Voor eerstgenoemde heeft het voor een groot deel te maken met de explosief groeiende vraag omdat steeds meer bedrijven gebruikmaken van elektriciteit. Dat valt volgens de netbeheerders voornamelijk te wijten aan de energietransitie, want bedrijven moeten uiteindelijk volledig overstappen op duurzame energiebronnen.
Hoewel het 'pas' in 2050 de bedoeling is dat (vrijwel) de gehele energievoorziening duurzaam is, zijn er voor 2030 al doelen waar bedrijven op dat moment aan moeten voldoen. Netbeheerders gingen er dus van uit dat organisaties geleidelijk naar 2030 toe meer duurzame energie gingen gebruiken, en hielden daar rekening mee. Maar wat bleek? Bedrijven wachten helemaal niet tot 2030. Ze schakelen nu al massaal over op elektrische alternatieven voor gas. TenneT had naar dit eigen zeggen niet zo snel al verwacht en dus niet geanticipeerd op de nu al zo snel groeiende vraag naar elektriciteit. Dat bedrijven zo snel overschakelen, komt volgens TenneT-woordvoerder Jorrit De Jong voor een groot deel vanwege de oorlog in Oekraïne, maar ook omdat er veel meer aandacht is voor klimaatverandering en omdat zonne-energie in rap tempo goedkoper wordt. "Het is dus een goed teken, maar het kost ons wel wat jaar om iedereen aan te kunnen sluiten."
Govert Vermeer van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie, de vertegenwoordiger van zowel marktpartijen op het gebied van duurzame energie als de netbeheerders, stelt dat laatstgenoemden in het verleden te veel zijn uitgegaan conservatieve verduurzamingsscenario’s. “Ik heb een paar jaar geleden in een aantal discussies gezeten omtrent de investeringsplannen van de netbeheerder waarin ik gepleit heb voor hogere ambitieniveaus in de mogelijke scenario’s. In het verleden waren die wat conservatief; dan werd er door de netbeheerder uitgegaan van 49 procent CO2-reductie, terwijl in het voormalige coalitieakkoord 60 procent staat. Het kostte best wel wat tijd om ook dat laatste scenario er bij de netbeheerder in te krijgen. De investeringsplannen werden in het verleden dus erg gestuurd op behoudende scenario’s en daar is nu echt een switch ontstaan.”
De vraag stijgt overigens niet alleen explosief bij verbruikers op de hoogspanningsnetten; midden- en kleinverbruikers maken ook meer gebruik van elektriciteit. Denk maar aan de toenemende populariteit van elektrische auto’s. Bij het mkb en huishoudens groeit de vraag momenteel zo’n tien tot dertig procent per jaar, volgens Netbeheer Nederland, de branchevereniging voor netbeheerders. Desalniettemin dragen de eindgebruikers vooral aan de aanbodkant bij aan (lokale) netcongestie. Bijvoorbeeld door opgewekte zonne-energie massaal terug te leveren aan het net. Waar Nederland in één dag nu ongeveer 10 gigawatt vraagt van het elektriciteitsnet, liggen er voor ruim 20 gigawatt aan zonnepanelen.
Dat aantal blijft groeien; in sommige regio’s zag Netbeheer Nederland het afgelopen jaar een jaar-op-jaargroei van 50 procent aan opwekking van zonne-energie, voornamelijk door de stijging van de gasprijzen in 2022. Als zonne-energie niet meteen gebruikt wordt, wordt dat automatisch teruggeleverd naar het net. Huishoudens zouden ongeveer 75 procent van de opgewekte stroom van zonnepanelen op het net zetten terwijl niemand er behoefte aan heeft, zegt de brancheorganisatie.
Om in een oogopslag te zien hoe het ervoor staat met netcongestie, heeft Netbeheer Nederland een tweetal congestiekaarten gemaakt: een voor afname (te veel vraag naar energie) en een voor invoeding (te veel aanbod van energie). Rood betekent dat de transportcapaciteit op is. Als dat het geval is bij de invoedingskaart kunnen er dus geen nieuwe aansluitingen (of uitbreidingen van bestaande aansluitingen) verwezenlijkt worden van partijen die van plan zijn om veel elektriciteit te leveren aan het net. Als een gebied in de afnamekaart rood kleurt, geldt dat voor netgebruikers die juist energie willen afnemen. Zoals te zien kleurt voornamelijk de invoedingskaart in veel gebieden rood. In het grootste deel van Limburg, Noord-Brabant, Gelderland, Flevoland en Zeeland is het net momenteel vol.
De congestiekaarten voor afname (boven) en invoeding.
