42 Intel Z97/H97 chipset moederborden review

Conclusie

Qua mogelijkheden zit er vrijwel geen verschil tussen de bestaande Intel Z87 en de nieuwe Intel Z97 chipset. Puur op basis van chipset specificaties zou je mogen concluderen dat we bij Z97 daarom met de saaiste nieuwe moederbordengeneratie ooit van doen hebben. Gelukkig blijkt dat te kort door de bocht: de nieuwe chipset is door alle fabrikanten aangegrepen om nieuwe borden met veel nieuwe functionaliteit op de markt te brengen. De verschillende Z97 borden die we van de vier merken hebben getest zijn stuk voor stuk duidelijk verbeterd ten opzichte van hun voorlopers uit het Z87-tijdperk.

Belangrijkste nieuws is de komst van mogelijkheden van PCI-Express opslag. Een M.2 slot vinden we op vrijwel alle geteste moederborden terug en ook SATA Express zien we vaker wel dan niet. Het is nu nog lastig in te schatten welk van de drie form factors (M.2, SATA Express of uitbreidingskaarten) het meest populair zal worden zodra PCI-Express gebaseerde SSD's gemeengoed worden. Alleen al om die reden hebben moederborden die alle varianten ondersteunen wat ons betreft een streepje voor. Hier moeten we toch ook direct de ASRock Z97 Extreme6 noemen, het enige bord met een M.2 implementatie met vier lanes en daarmee voorbereid om bijvoorbeeld SSD's met de volgende generatie SandForce controller.

Bij de geteste moederborden zien we duidelijke trends. In het segment borden dat we hebben getest (alle borden zijn ca. € 130 of hoger) speelt iedereen qua componentkeuze op "safe". Konden we de keuze voor een Intel of Killer netwerkchip vroeger nog als voordeel bestempelen, in dit segment is het inmiddels standaard. En evenzo zien we dat vrijwel alle geteste borden de luxe Realtek ALC1150 audio-codec hebben. Een minder exemplaar is echt de uitzondering. In dit testveld zitten in ieder geval feitelijk geen borden meer tussen die we vooraf mogen wegstrepen als "matig". Dat is goed nieuws.

Een andere duidelijke trend is de focus op gamers en dan vooral op gamers met een beperkt budget. Iedere moederbordenfabrikant - zelf ASUS nu als laatste - heeft nu wel een Gaming-bordje voor minder dan € 150 euro. Tegelijkertijd is het zo dat het anno 2014 vrijwel onmogelijk is om je te differentiëren met gaming features: iedereen heeft een kwalitatief goede audio-oplossing met koptelefoonversterker, iedereen heeft een capabele netwerkverbinding. De verschillen bij dergelijke features - wie heeft de beste versterker bijvoorbeeld - zijn niet eens meetbaar, laat staan merkbaar.

Beste keuzes

Welke borden zijn nu de beste keuzes? Voor verschillende doelgroepen zijn er duidelijke aanraders aan te wijzen. Om te beginnen met (extreme) overklokkers die een moederbord specifiek voor dat doel zoeken. Bij de vorige generatie waren we zeer gecharmeerd van de Gigabyte Z87X-OC en de nieuwe Z97X-SOC Force neemt wat ons betreft het stokje over. Geen enkel ander bord in de test biedt zoveel extra features gericht op overklokkers die ook nog eens grotendeels erg handig zijn. De prijs van net iets meer dan 200 euro is erg vriendelijk. We zouden de 15 euro goedkopere niet-Force versie in de winkel laten liggen, niet vanwegen de missende Killer netwerkchip, maar wel vanwege het gereduceerde aantal fasen van de CPU-stroomvoorziening. De ASRock Z97 OC Formula kost vrijwel evenveel als de Gigabyte Z97X-SOC Force, maar biedt toch net wat minder extra features gericht op overklokkers. Een een paar tientjes goedkoper alternatief is de MSI Z97 MPower. Enkel en alleen wanneer je als overklokker ook vol gas aan de slag wil met 3-way of 4-way SLI en/of Crossfire is de MSI Z97 XPower AC de beste keuze, de andere overklokkersborden bieden dit niet. Ook dit bord heeft een zeer mooie set features voor de doelgroep, maar is naar onze smaak te duur wanneer je niet drie of meer videokaarten wil combineren. Klik hier voor een vergelijkingstabel van de specifiek op overklokkers gerichte moederborden.

Om maar meteen even bij 3- en 4-way SLI/Crossfire te blijven: wil je dat gaan toepassen en wil je niet extreem gaan overklokken, dan heb je met de Gigabyte Z97X Gaming GT een aanzienlijk goedkoper en prima alternatief. De Gigabyte Z97X Gaming G1 WiFi Black Edition die we in de conclusie van de eerste versie van deze roundup nog aanhaalden vinden we met de komst van de MSI Z97 XPower minder interessant, tenzij je echt van het geloof bent dat Creative Core3D en Killer E2205 chips écht meerwaarde bieden ten opzichte van een Realtek ALC1150 en Intel LAN. 

Dan de gamers. Voor wie een beperkt budget heeft, max € 150, is er de keuze uit negen Z97 borden in deze review, klik hier voor een vergelijkingstabel. Al de borden hebben een Realtek ALC1150 of Creative chip, stuk voor stuk hebben ze óf een Killer netwerkchip of op z'n minst meegeleverde software met hetzelfde effect. Verschillen zitten in de details. Van de Gigabyte G1.Sniper Z97 zijn we niet echt fan, omdat er geen M.2 en ook geen SATA Express op zit. We hebben zonder meer een zwak voor de nieuwe ASUS Maximus VII Ranger. Het bord is in vergelijking met de ASRock Fata1ty Z97X Killer, Gigabyte Z97X Gaming 3 en MSI Z97 Gaming 5 eigenlijk net wat te duur, maar het wordt grotendeels gecompenseerd door verschillende hard- en softwaretrucs waarmee ASUS de focus op gaming probeert uit te breiden. Of zaken als de Keybot nu wel of niet de meerprijs waard zijn is persoonlijk, het bord zou je zeker moeten overwegen. De afwerking van het bord is tip-top.

We zijn eveneens gecharmeerd van de MSI Z97 Gaming 5, een bord dat dankzij Killer-chip, Creative software en verschillende extra features als probleem-diagnose toch ook een zeer mooie featureset voor slechts zo'n € 132 aanbiedt. Die Gaming 5 zou wel eens de nieuwe G45 kunnen worden. Jammer alleen dat SATA Express ontbreekt, dat zou het bord "af" maken. Heel eerlijk: meer uitgeven dan € 150 is als gamer eigenlijk niet nodig. Je doet dat voornamelijk voor extra features op andere vlakken en/of voor betere looks. Een prima alternatief wanneer je SATA Express echt niet wil missen is de ASRock Fatal1ty Z97X Killer. Let wel op: de versie zonder X raden we af, aangezien je dan een upgrade pad naar SLI of Crossfire per definitie verspeelt. 

Zoek je een Micro ATX bord met gaming als primaire gebruiksdoel, dan biedt de vergelijkingstest keuze uit drie. Ook hier geldt weer: de ASUS Maximus VII Gene is zo'n vier tientjes duurder dan de Gigabyte Z97MX Gaming 5 en MSI Z97M Gaming. Het is aan jou of de verschillende hard- en softwarematige extra features die we besproken hebben dat waard zijn. De vrijwel identiek geprijsde Gigabyte en MSI borden zijn qua specificaties vrijwel identiek. Vanwege de nipt betere prestaties en wat luxere afwerking gaat onze voorkeur nipt naar MSI.

De goedkoopste Z97 boden in de test zijn de Gigabyte Z97M-D3H en Z97-HD3. Beide borden zijn voor ruim minder dan € 100 bij online shops te vinden. En wat we al schreven: slechte borden zitten er niet in deze test en met deze twee kun je als je geen extreme eisen hebt prima uit de voeten. Wij zouden echter toch voor de Z97-D3H gaan: dan heb je SATA Express, M.2, op Realtek ALC1150 gebaseerde audio en Intel LAN, allemaal features die de andere borden missen. Deze Z97-D3H is het goedkoopste "complete" bord en presteert prima. Bij andere fabrikanten moet je gemiddeld minimaal zo'n € 135 uitgeven voor deze combinatie van features. Klik hier voor een vergelijkingstabel van deze drie goedkope borden.

In het prijssegment tussen de circa € 130 en € 140 (gemiddeld) is veel te krijgen, klik hier voor een vergelijkingstabel. Puur op basis van specificaties is de ASRock onze favoriet. Alleen dit bord heeft én een Realtek ALC1150 én SATA Express én M.2 én verschillende extra features. De prestaties van het bord, zeker qua stroomverbruik, vallen echter een beetje tegen, waardoor toch opnieuw de MSI Z97 Gaming 5 in beeld komt. Hier geldt echt duidelijk: pak de vergelijkingstabel erbij en bekijk welke features, eigenschappen of testresultaten jij het belangrijkst vindt.

Wie tussen de € 150 en € 180 wil uitgeven mag al aardig wat extra features verwachten. Klik hier voor een vergelijkingstabel van borden in dit prijssegment. Qua specs biedt de ASUS Z97-Pro (Wi-Fi AC) de beste mix met én 802.11ac WLAN én M.2 én SATA Express en op alle vlakken prima prestaties. Ga je WLAN niet gebruiken, dan heb je met de UD5H een bord dat qua specificaties en afwerking vrijwel identiek is, maar als alternatief een tweede netwerkpoort heeft en ietsje beter presteert en idle wat zuiniger is. De Black Edition variant is wat ons betreft meer marketing dan een zinnige investering, maar zou je kunnen aanschaffen als je de zwarte kleur mooier vindt. Een uniek bord in dit prijssgement is echter de ASRock Z97 Extreme6, het enige bord met een M.2 slot met vier PCI-Express lanes, veel andere extra features en prima prestaties, zeker qua energieverbruik. Wie 100% voorbereid wil zijn op de SSD's van de toekomst, komt eigenlijk niet om deze Extreme6 heen, al moet je je wel realiseren dat je de lanes bij je videokaart wegsnoept. 

Een nog luxer bord dat we zeker even moeten noemen is de ASUS Z97-Deluxe(NFC&WLC). Dit bord biedt extreem veel extra functionaliteit, maar heeft last van een probleem waar veel high-end borden mee kampen: de kans dat je alle extra functionaliteit daadwerkelijk gaat gebruiken (én Thunderbolt, én 802.11ac WLAN, én NFC, en ga zo maar door...) is piepklein, terwijl je er wel voor betaalt. 

Er zitten vier Z97/H97 Mini-ITX borden in de test, de ASRock Z97E-ITX/ac, de ASUS Z97I-Plus, de Gigabyte H97N WiFi en de MSI Z97I Gaming AC. Klik hier voor een vergelijkingstabel. Specifiek voor gamers is het MSI bord vooralsnog de beste keuze, al zijn we benieuwd hoe de tijdens Computex aangekondigde ASUS Maximus VII Impact zich gaat verhouden ten opzichte van dit bord. Voor wie een Mini-ITX bord wil gaan gebruiken voor een huiskamer PC / HTPC of een klein behuisd, maar krachtig all-round PC'tje, is het ASRock bord onze favoriet. Het bord heeft een Realtek ALC1150 audio-codec, én Intel-gebaseerd 802.11ac WLAN, én 6x SATA, én SATA Express, én M.2, en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Het is een combinatie van specs die voor Mini ITX ongekend is. Daar komt bij dat het ASRock bordje scherp geprijsd is en ook nog eens zéér zuinig is, wat bij Mini-ITX natuurlijk zeer gewenst is. De Gigabyte moeten we even noemen vanwege de combinatie van twee netwerkpoorten en 6x SATA, wat interessante mogelijkheden biedt voor een thuisserver. Jammer dat het bord zeker idle wat minder zuinig is.

Naast het genoemde Mini-ITX bordje, bevat de test nog twee H97 borden. Over de ASUS H97-Pro kunnen we kort zijn: de veel beter uitgeruste Gigabyte Z97-D3H kost gemiddeld maar drie euro meer dus dat is wat ons betreft echt een no-brainer. De Gigabyte H97M-HD3 is een echt budget bord met een prijs van rond de € 80. Qua specs en mogelijkheden alles behalve spannend, maar het bord doet wat het moet doen en is daarmee op zo'n minst een goede basis voor wie wel een Haswell systeem wil samenstellen maar daar zo weinig mogelijk aan uit wil geven.

ASUS Z97-Deluxe(NFC&WLC)
ASRock Z97 Extreme6
ASRock Z97E-ITX/ac
Gigabyte Z97X-SOC Force
MSI Z97 XPower AC

ASUS Maximus VII Ranger
ASUS Maximus VII Gene
ASUS Z97-Pro (Wi-Fi ac)
Gigabyte Z97-D3H
Gigabyte Z97X Gaming GT
Gigabyte Z97X-UD5H
MSI Z97 Gaming 5
MSI Z97M Gaming
MSI Z97I Gaming AC

Gigabyte H97M-HD3